Muzeum Adama Mickiewicza, powołane w 1950 roku, rozpoczęło działalność w 1952 roku, a na jego siedzibę przeznaczono dwie zabytkowe kamienice przy Rynku Starego Miasta: balcerowską i orlemusowską, których wnętrza przystosowano do potrzeb wystawienniczych. Od 14 grudnia 1971 roku Muzeum funkcjonuje pod nazwą Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza i z placówki o charakterze biograficznym stało się muzeum typu historyczno-literackiego. Kolekcja Muzeum stale powiększała się o kolejne mickiewicziana i zbiory pisarzy dwudziestowiecznych.
Celem i zadaniem Muzeum Literatury jest wszechstronne zainteresowanie się i otoczenie opieką spuścizn i pamiątek związanych z literaturą polską, jej twórcami, a także szeroko pojętym życiem literackim w Polsce w sensie terytorialnym i historycznym. Jest nim również upowszechnianie w szerokim zakresie wiedzy o poszczególnych pisarzach, życiu literackim i literaturze polskiej od początków jej istnienia po dzień dzisiejszy. Wystawy muzealne adresowane są do młodzieży szkolnej, miłośników literatury i miłośników twórczości poszczególnych pisarzy.
Zbiory Muzeum: rękopisy, książki, dzieła sztuki, dokumentacja fotograficzna i dźwiękowa są systematycznie powiększane, opracowywane i udostępniane publiczności. Publikowane są katalogi zbiorów i wystaw, a od 1959 roku ukazuje się wydawnictwo „Blok - Notes Muzeum Literatury”. Muzeum posiada w swoim dorobku także druki bibliofilskie. Muzeum Literatury prowadzi szeroką współpracę z muzeami krajowymi i zagranicznymi, czego wyrazem są liczne wspólne przedsięwzięcia promujące polską literaturę i kulturę.